Budzyń

Pierwsza adnotowana wzmianka o Budzyniu pochodzi z 1450 r. Na skraju obecnych terenów wsi istniała wcześniej osada Bugaje, zniszczona prawdopodobnie w XIV w. Prawa miejskie otrzymał Budzyń jeszcze przed 1458 r., za panowania Kazimierza Jagiellończyka. Odnowił je Władysław IV w 1641 r., potwierdzając jednocześnie wizerunek orła białego i klucza jako herb Budzynia. W starostwie rogozińskim Budzyń był miastem królewskim, a później siedzibą niegrodowego starostwa budzyńskiego.
W 1774 r. został bezprawnie zaanektowany przez Królestwo Prus, co było wykroczeniem poza oficjalne postanowienia rozbiorowe. Pomimo intensywnych procesów germanizacyjnych Polacy stanowili w Budzyniu większość – świadczą o tym spisy ludności z lat 1816, 1831 i 1871.
5 stycznia 1919 r. powstańcy z pobliskiego Rogoźna Wielkopolskiego usunęli z Budzynia administrację pruską. Budzyń stał się miastem strategicznie ważnym dla powstania. 7 lutego udaremniono atak niemiecki na Rogoźno, w czym wydatny udział mieli mieszkańcy Budzynia. 26 kwietnia 1919 r. otrzymali symboliczny klucz do ratusza. Jednakże już 15 lat później mieszkańcy z powodów podatkowych zrezygnowali z praw miejskich. Od tego czasu Budzyń funkcjonuje na prawach wsi i dziś jest jedną z największych i najprężniejszych gospodarczo wsi w kraju.
W roku 1939 w ramach fizycznej eliminacji inteligencji polskiej Niemcy rozstrzelali na Wzgórzach Morzewskich proboszcza parafii budzyńskiej Stanisława Łakotę[1] i kierownika szkoły w Budzyniu Władysława Kaję.

Rolnictwo
Budzyń jest gminą rolniczą. Z ogólnej powierzchni gminy wynoszącej 20 761 ha, 12 242 ha to użytki rolne stanowiące 58,9%. Dominuje tu chów trzody chlewnej, oprócz tego bydła, owiec, kóz, drobiu mięsnego i niosek. Przeważa tu rolnictwo ekologiczne. Dożynki gminne są bardzo uroczyste i odbywają się na gminnym stadionie sportowym.

Sport

Budzyń jest prężnie rozwijającym się ośrodkiem sportu. W 1988 roku otworzono stadion sportowy. Wykorzystywany jest przez BKS "Kłos" oraz SKS.
Ostatnio otworzono przy Gimnazjum salę w której mieści się boisko wielofunkcyjne, a 1 czerwca 2009 roku otworzone zostało boisko wielofunkcyjne koło Szkoły Podstawowej.

Zabytki:

• Wiatrak "Partlak"
• Kamień Prezydenta
• Kościół neorenesansowy św. Barbary z 1849 r.
• Kościół poewangelicki św. Andrzeja Boboli z 1881 r.
• Wzgórze "Okręglik" z posągiem N.M.P.
• Kamień upamiętniający zdobycie wozu pancernego